Sądecki Park Etnograficzny

sadecki park etnograficzny

Sądecki Park Etnograficzny jest jednym z najpiękniejszych skansenów w Polsce. Na obszarze 20 ha prezentuje budownictwo, przemysł, rękodzieło, życie codzienne i kulturę ludową różnych grup etnograficznych zamieszkujących dawną Sądecczyznę. Zwiedzając ten skansen mamy wrażenie przeniesienia się w dawne czasy – konstrukcja całego obiektu pozwala nam przenieść się do wsi sądeckich i poczuć panujący w nich klimat, podpatrzeć jak żyli chłopi, rzemieślnicy, jak wyglądały szkoły, kuźnie i inne obiekty, w tym także sakralne w tamtych czasach.

Biedniacka-chałupa-Pogórzan-w-Sądeckim-Parku-Etnograficznym
Biedniacka chałupa Pogórzan

W roku 1975 za sprawą Alojzego Cabały doszło do długo oczekiwanego otwarcia skansenu. Po około sześciu latach ciężkiej pracy stało tam wówczas 26 obiektów małej i dużej architektury. W tej chwili Park Etnograficzny liczy już około 70 budynków. Teren podzielono na cztery główne sektory, gdzie możemy sobie przybliżyć życie dawnych Lachów, Łemków, Pogórzan, Górali Sądeckich oraz kolonistów niemieckich z XVIII w. W centralnym punkcie skansenu umieszczono dwór szlachecki z Rzezawy. Ostatnimi czasy udostępniono do zwiedzania również zrekonstruowane Miasteczko Galicyjskie, które jest filią skansenu.

W znaczącej większości obiekty w Sądeckim Skansenie Etnograficznym są autentyczne. Proces przeniesienia ich z macierzystych wsi polegał na zinwentaryzowaniu, rozebraniu, a następnie po konserwacji – postawieniu w nowym miejscu. Budynki ustawione są w całe zespoły zagrodowe, które jednak nie zawsze pochodzą z jednego miejsca – zdarza się, że poszczególne budynki w zagrodzie, pochodzą nawet z różnych wsi. Ważne jest tu zachowanie typu obiektu, jego pochodzenia etnograficznego.

OSADA CYGANÓW KARPACKICH
Osada Cyganów Karpackich

Zabudowania Miasteczka Galicyjskiego są natomiast w całości zrekonstruowane na podstawie opisów i zdjęć tradycyjnych miasteczek tego obszaru. Również zabudowa niemieckich kolonistów jest rekonstrukcją, wzorowaną na wsi Gołkowice.

Do najcenniejszych obiektów Parku Etnograficznego należą trzy świątynie, ukazujące rozległe różnice kulturowe i religijne na tych obszarach. Są to budynki, które dopiero w ostatnich latach trafiły do sądeckiego skansenu.

W sektorze podgórzańskim znajduje się kościół rzymsko-katolicki z Łosiny Dolnej pw. św. Piotra i Pawła. Zbudowany w 1739 r., drewniany, szalowany pionowo deskami z zewnątrz, otoczony sobotami wspartymi na urokliwych tralkach. Gruntownie odnowiony w 1966 roku, wtedy też odmalowano polichromię według projektu znanej malarki Marii Ritter. W kościele tym jest pięć ołtarzy, a cały wystrój ma charakter barokowy.

Kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła
Kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła

Kolejnym obiektem sakralnym wartym szczególnej uwagi jest Cerkiew z Czarnego. Jest to typowa zachodniołemkowska świątynia. Wzniesiono ją w Beskidzie Niskim we wsi Czarne w latach 1752-1754. Budynek składa się z prezbiterium, nawy i babińca z kruchtą. Wewnątrz cerkwi znajduje się ściana z pięknymi ikonami tzw. ikonostas. Oddziela on prezbiterium od nawy. Ikonostas w Cerkwi z Czarnego został wyrzeźbiony przez Jakuba Szajcera w 1801 roku i ma charakter barokowo-rokokowy. Wnętrze świątyni zdobione jest polichromią. Cerkiew ta jest ponownie w kulcie od 2004 roku i od maja do września odbywają się w niej nabożeństwa obrządku wschodniochrześcijańskiego.

Protestanccy Niemcy sprowadzeni na ziemie sądeckie potrzebowali również świątyni dla siebie. W 1786 roku w Stadłach powstała parafia i wybudowano kościół. Jednak jego dzieje były bardzo burzliwe. W 1806 roku budynek został znacznie uszkodzony w pożarze, jednak po odbudowaniu służył mieszkańcom do końca II Wojny Światowej. W 1958 roku zdecydowano o przeniesieniu budynku do Świniarska, gdzie po rozbudowie przekształcono go na kościół rzymsko-katolicki. W 2003 roku uderzył w niego piorun, i pożar zniszczył znaczną część. Po tym wydarzeniu przeniesiono świątynię do skansenu, przywrócono jej dawną świetność według stanu z lat 30-tych XX w. Odbudowano dawny kształt budynku i wieży, a w środku zrekonstruowano galerię empor. Kościół pełni funkcję związaną z wyznaniem ewangelickim, w 2008 roku został uroczyście rekonsekrowany.

Kolejnym bardzo ciekawym obiektem w Sądeckim Parku Etnograficznym jest szlachecki dwór z Rdzawy z XVII w. Budynek zbudowany jest z drewna, na zewnątrz kryty tynkiem, parterowy, z polskim łamanym dachem pokrytym gontem. Godne uwagi są tu polichromie o tematyce sakralnej, występujące w dwóch pomieszczeniach. Jest to pozostałość po zakonnikach, którzy zamieszkiwali ten dworek przez pół wieku. Wyposażenie jakie zachowano w tym budynku jest urozmaicone i nawiązuje do jego historii. Izby w których są polichromie zachowano w charakterze wnętrza zakonnego z XVII w. Inne sale pokazują życie szlacheckie na wsi na przełomie XIX i XX wieku. W gabinecie pana domu pokazano miejsce do pracy oraz spotkań. Możemy obejrzeć tam zdobione meble, biblioteczkę, duże rzeźbione biurko, a także atrybuty myśliwskie. W pokoju pani zachwyca piękny, zrekonstruowany piec z kafli, toaletka z lustrem, serwantka z porcelaną oraz urocza fisharmonia. W kuchni znajdziemy duży piec kaflowy, a także kredens, stół i wiele przedmiotów potrzebnych do przygotowania posiłków.W dworku jest także jadalnia ze stołem, kredensem oraz ozdobne naczynia. Dworek otoczony jest parkiem, a w pobliżu znajdują się zabudowania gospodarskie, zwane folwarkiem.

Zwiedzając budynki odtworzone w skansenie mamy poczucie, że domownicy tylko na chwilę opuścili to miejsce i zaraz powrócą. W większości chałup i budynków gospodarczych są ekspozycje pokazujące jak wyglądało wyposażenie w tamtych czasach. Są tam sprzęty, meble, naczynia, a także części strojów lub obrazy. Odtworzone są także warsztaty rzemieślnicze, które pokazują nam wiele zapomnianych już rzemiosł. Znajdziemy tam także elementy związane z duchową i społeczną stroną życia wsi jak: obrzędowość, magia, wierzenia czy zielarstwo. Otoczenie każdej zagrody jest również zorganizowane w tradycyjny sposób. Przy budynkach są ogródki kwiatowe, zielarskie,warzywniki, a także studnie czy ule. Znajdują się tam również kapliczki oraz przydrożne krzyże.

Na terenie Sądeckiego Parku Etnograficznego odbywają się liczne imprezy folklorystyczne i etnograficzne, które przybliżają nam kulturę dawnej sądecczyzny. Można wziąć udział także w rozmaitych warsztatach organizowanych na terenie skansenu.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *